بررسی اصولی استعمال لفظ در اکثر از معنا در آیات الاحکام

چکیده یکی از پرسش های مطرح درمورد واژگان قرآن کریم این است که آیا خداوند همانند روش متداول متون بشری، در آنِ واحد، از هر یک از الفاظ قرآن در یک معنا و مفهوم استفاده کرده است یا معانی متعددی را اراده نموده است؟تحقیق حاضر به بررسی این مساله از دیدگاه علمای اصولی پرداخته است.به این صورت که ابندا با مطالعه منابع کتابخانه ای موضوعات مرتبط و دیدگاه های علمای اصولی در رابطه با موضوع پایان نامه جدا گردیده و با نگاهی میان رشته ای مباحث مربوط به استعمال لفظ در بیش از یک معنا در علوم قرآن بررسی گردید. در این باره دیدگاه های متعددی در بین اصولیون مطرح است که مهمترین آنها چهار نظریه است.دیدگاه اول معتقد به عدم امکان و عدم جواز استعمال لفظ در بیش از یک معنا است. این دیدگاه که طرفداران نسبتا" قابل توجهی نیز دارد با استناد به دلایلی نظیر اجتماع نقیضین نظریه خود را اثبات نموده اند گرچه نظر برخی اصولیان مشهور همچون صاحب قوانین، صاحب کفایه دلایلشان مورد نقد قرار گرفته است.دیدگاه دوم معتقد است که این گونه استعمال از نظر عقلی امکان دارد، اما وقوع آن در خارج امکان ندارد. عمده دلیل این دیدگاه این است که موضوع له در الفاظ مشترک، معانی مقید به قید وحدت بوده و لازم است این قید در هنگام استعمال هم رعایت شود. بنابراین امکان ندارد بتوان یک لفظ را در چند معنا به کار برد. این دیدگاه نیز مورد نقد قرار گرفت.دیدگاه سوم افزون بر اعتقاد به امکان استعمال لفظ در بیش از یک معنا، معتقد به وقوع آن در زبان نیز می باشد. مهمترین دلیل دیدگاه سوم کاربرد فراوان این نوع استعمال در زبان عربی است.و در نهایت، دیدگاه چهارم است که استعمال لفظ در بیش از یک معنا هم امکان دارد و هم در زبان واقع شده است ولی این نوع استعمال منحصر به متون ادبی و با هدف معما و لغزگویی است؛ از این رو با قرآن کریم و اغراض آن ناسازگار است.این دیدگاه نیز مورد نقد قرار گرفته است.با بررسی هایی که انجام شد،این نتیجه حاصل گردید که استعمال لفظ در بیش از یک معنا هم امکان دارد و هم در زبان واقع شده است.در پایان این پژوهش نمونه هایی از استعمال لفظ در بیش از یک معنا در قرآن و آیات احکام مطرح شده است نظیر آیه «... وَ إِنْ کانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلالَهً...» و آیه « وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباوُکُمْ...». واژگان کلیدی: استعمال لفظ، بیش از یک معنا، قرآن کریم، آیات احکام